Açıq dərsin icmalı necə yazılır?

Fənn: Azərbaycan dili (oxu)

Mövzu: Az danışmağın gözəlliyi

Standart:

1.2.4. Verilmiş sadə mətni bədii ifadə vasitələri ilə zənginləşdirməklə obrazlı və emosional nəql edir.

2.2.4. Mətnin ideyasını müəyyənləşdirir və obrazlı şəkildə səciyyələndirir.

3.1.4.. Mühakimə xarakterli kiçikhəcmli rəy-inşa yazır.

4.1.5. Köməkçi nitq hissələrini tanıyır, onların əsas nitq hissələrindən fərqini izah edir.

Məqsəd:

1.Verilmiş şeiri öz düşüncələri ilə zənginləşdirərək nəql edir.
2. Mətndəki əsas fikri müəyyən edir.
3. Sözün leksik və qrammatik mənalarını fərqləndirir.
4. Köməkçi nitq hissələrini tanıyır, onları əsas nitq hissələrindən fərqini izah edir.

İnteqrasiya: həyat bilgisi, informatika, musiqi.

Dərsin tipi: induktiv.

İş forması: böyük və kiçik qruplar.

İş üsulu: əqli hücum, müzakirə.

Resurslar: dərslik, iş vərəqləri, şəkillər, yapışqan, kompyuter, test tapşırıqları və s.

Motivasiya:

Sözün də su kimi lətafət var,
Hər sözü az demək daha
xoş olar.

Bir inci saflığı varsa da suda
Artıq içiləndə dərd verir o da.
İnci tək sözlər seç, az danış,
az din,
Qoy az sözlərinlə dünya
bəzənsin.

Az sözün incitək mənası
solmaz,

Çox sözün kərpic tək qiyməti olmaz.

Dərsin gedişi:

Müəllim: Siz bu şeirdə nə başa düşürsünüz? Şair nə demək istəyir?

“Söz” nədir?

“Söz” deyəndə nə başa düşürsünüz?

Tədqiqat sualı: Hansı sözlərin həm leksik, həm də qrammatik mənası olur?

Hansı sözlərin yalnız qrammatik mənası olur?

Onları necə ayıra bilərik?

Tədqiqatın aparılması: Bu sualı araşdırmaq üçün tapşırıqlar yerinə yetirməliyik.

Qruplarla iş: I qrup “Günəş”, II qrup “Ay”, III qrup “Ulduz”, IV qrup “Səma”.

I qrup:

Tapşırıq 1:

Aşağıdakı cümlələrin hansında “sarı” sözü əsas nitq hissəsi kimi işlənməyib?

1) Sarı köynəyi geyinmə.
2) İpi yumağa sarı.
3) Lalə, itə sarı getmə, səni tutar.

Tapşırıq 2:

“Tək” sözünü cümlədə həm əsas nitq hissəsi, həm də köməkçi nitq hissəsi kimi işlədin.

1. _________________________
2 ._________________________

II qrup:

Tapşırıq 1.

“Bir” sözü hansı cümlədə miqdar bildirən söz kimi işlənib?

Bir buna bax, gör nə deyir?
Məktəbdən çıxanda bir oğlana rast gəldim.
Qoy bir evə gəlsin, mən onun dərsini verərəm.

Tapşırıq 2.

Şeirin hansı misrasında “az” sözü zərf kimi işlənib? İzah et:(Altından xətt çək)

Sözün də su kimi lətafəti var,
Artıq içiləndə dərd verir o da.

Hər sözü az demək daha xoş olar.
İnci tək sözlər seç, az danış, az din,
Bir inci saflığı varsa da suda

Qoy az sözlərinlə dünya bəzənsin.

III qrup:

Tapşırıq 1. “Az”, “din”, “min” sözlərinin hər birini cümlədə işlədin. Bu sözlərin hansı nitq hissəsinə aid olduğunu müəyyən et.

1._________________________
2._________________________
3._________________________

Tapşırıq 2.

Aşağıdakı cümlələrdə “bax” sözü hansında əsas, hansında köməkçi nitq hissəsi kimi işlənib?

1. Ora bax, düşmən səngərə doğru irəliləyir.
2. Qocaya bax, belə kömək edərlər.

IV qrup

Sözün də su kimi lətafəti,
Hər sözü az demək daha xoş olar.
Bir inci saflığı varsa da suda

Artıq içiləndə dərd verir o da.
İnci tək sözlər seç, az danış,
az din,
Qoy az sözlərinlə dünya
bəzənsin.

Tapşırıq 1. Şeirdə altından xətt çəkilmiş hansı söz: (xətlərlə birləşdirin)

1.Cümlənin təsir gücünü artırır.
Sözün də su kimi lətafəti var.
2.Özündən əvvəlki sözə
qoşularaq bənzətmə bildirir.
Qoy az sözlərinlə dünya bəzənsin.

Tapşırıq 2. Hansı cümlədə “yalnız” sözünə sual vermək olur? Nə üçün?( izah et)

1. Günəşdir nur verən aləmə yalnız.
2. Yalnız qalmaq ona pis təsir edir.
3.Bu işi yalnız sən bacararsan.

İnformasiya mübadiləsi:

Qrup nümaynədələri görülən işləri təqdim edirlər. Qruplar bir-birinin işinə münasibət bildirirlər.

İnformasiyanın müzakirəsi:

Söz necə yaranır?
Sözün hansı mənaları var?

Nəticə:

Dilimizdəki sözlərin çoxunun həm leksik, həm də qrammatik mənası var.

Sözün birbaşa ifadə etdiyi məna (ad, əlamət, hərəkət və s.) onun leksik mənası adlanır.

Köməkçi nitq hissələrinin yalnız qrammatik mənası olur, leksik mənası olmur.

Ayrılıqda cümlə üzvü vəzifəsində işlənmir və müstəqil suala cavab vermir.

Şəkilçi qəbul etmir və dəyişmir.

Əsas nitq hissələrinin həm leksik, həm də qrammatik mənası olur.

Əsas nitq hissələri müstəqil leksik məna daşıyaraq, əşyanın adını, əlamətini, miqdarını, hərəkətini və s. bildirir.

Cümlə üzvü vəzifəsində işlənir, müxtəlif suallara cavab verir.

Sözün qrammatik mənası onun hər hansı bir əşyanın adını, əlamətini, miqdarını və s. bildirməsidir.

Yaradıcı tətbiqetmə

Krossvord

 

Söz və söz birləşmələrini mənalarına görə qruplaşdırın.

Kitab, ilə, vətən, gözəl, quşun ayağı, uşağın gözü, daş ürək, gah da, kəndin ayağı, kimi, iyirmi, acı bibər, və, acı söz, bulağın gözü, daş divar.

Qruplar Meyarlar	I qrup	II qrup	III qrup	IV qrup
Verilmiş şeir parçasını öz düşüncələri ilə nəql edir.
МMətndəki əsas fikri müəyyən edir.
Sözün leksik və qrammatik mənalarını fərqləndirir.
КKöməkçi nitq hissələri ilə əsas nitq hissələrinin fərqini izah edir.

Ülviyyə Aslanova,
Bakı şəhəri, Sabunçu rayonu,
67 nömrəli orta məktəbin sinif müəllimi
tehsilproblemleri.com